گرده گل

قدمت تاریخی

هزار سال قبل از میلاد، در قسمت پایین قصر اشور بنی پال، کشاورزان گلهای نر را برای بارور ساختن خرماهای ماده تکان می‌دادند. تمدن‌های قدیمی گرده گل و خواص آن را می‌شناختند. با این حال، اکثر مردم امروزی از وجود گرده گل که دایما در اطراف آنها، در هوایی که تنفس می‌کنند و آبی که می‌نوشند وجود دارد، بی‌اطلاعند. تنها جایی که می‌توان گرده گل را در آن به خوبی مشاهده کرد، تشکیل لایه‌های نازک زرد رنگ در برکه‌ها در فصل بهار است که بر اثر باران به وجود می‌آید. بعضی از افراد محلی این لایه‌های زرد و باران آن را باران گوگرد می‌نامند!
گرده گل که عنصر نرینگی گل است، همواره باعث کنجکاوی علمی در بسیاری از زمینه‌ها شده است. مثلاً:گیاه شناسان با مطالعه‌ی دانه‌های گرده گل فسیل شده که به شکل جالبی از دوران‌های قبلی زمین شناسی حفر شده‌اند، اطلاعات با ارزشی به دست می‌آورند. در واقع، پوسته بیرونی دانه گرده گل که به آن اسپورودرم می‌گویند، دارای ماده‌ای به نام اکسین است که یکی از مقاوم‌ترین مواد آلی در دنیا به شمار می‌رود. این ماده در برابر تمام اختلالات جوی مقاومت می‌کند. به این ترتیب گرده گل که خواص مورفولوژیکی ثابتی بر حسب انواع گل‌هایی که از آنها به وجود می‌آید دارد، برای گیاه‌شناسان نوع گیاهانی را که در دوران سوم و چهارم زمین شناسی وجود داشته‌اند آشکار می‌سازد.
باستان شناسان و زمین شناسان با مطالعه‌ی استراتیگرافی سنگ‌های رسوبی می‌توانند اطلاعات باارزشی را در مورد شرایط زندگی در دوران‌های مربوطه از طریق تجزیه گرده گل فسیل شده که در مقابل آسیب‌ها مقاومت کرده است به دست بیاورند.
متخصصین نیز نیاز به پالینولوژی (علمی که در آن گرده گل مورد مطالعه قرار گیرد) دارند تا بتوانند اطلاعات خود را در زمینه ژنتیک گیاهی گسترش دهند.

قدمت زنبور عسل و خواص گردۀ گل

قدیمی‌ترین نمونۀ زنبور عسل که نگهداری شده در موزۀ تاریخ طبیعی نیویورک است، که طبق نظر دانشمندان ظاهراً این نوع زنبور عسل 80 میلیون سال عمر دارد. در تمام طول تاریخ، زنبور عسل مورد احترام بشر بوده است. در تمام کتب آسمانی، در قرآن کریم، در انجیل، تورات، در نوشته‌های قدیمی یونانی و رومی، در میان ایرانیان، مصریان، چینی‌ها، در افسانه‌های کهن قوم اسلاو و خلاصه در همه جا نامی از زنبور عسل که به عنوان یک حشرۀ مفید و پرکار و از عسل به عنوان یک مادۀ مغذی مفید و شفابخش یاد شده است.
در قرآن کریم مکرر از عسل به عنوان یک موهبت الهی شفابخش یاد شده و حتی یک سوره به نام «زنبور عسل» است. اگر همین طور بیشتر به عقب برگردیم در تمام طول تاریخ اقوام مختلف به عناوین متفاوت در عرف جوامع و در مذاهب از زنبور عسل به احترام یاد می‌کنند.
در کتاب مقدس هندو به نام ودا که در 3-2 هزار سال قبل از میلاد مسیح به سانسکریت نوشته شده از زنبور عسل با احترام نام می‌برد. ویشنو که به اعتقاد پیروان مکتب هندو عنوان حامی و محافظ پرقدرت خدای دوم از خدایان سه گانه هندوئیسم را دارد، برای اغلب آنها به شکل زنبور عسل آبی رنگ در یک گل نیلوفر آبی مجسم می‌شود. خدای «عسل» بومیان هند شرقی به نام کاما با کمانی در دست مجسم می‌شود که ریسمان این کمان اسطوره‌ای را تعداد زیادی زنبور عسل که به هم پیچیده شده‌اند تشکیل می‌دهد. در مکتب پرستش الهه‌های زیبایی و باروری، که با عناوین و نوس، دیانا، سِرِس، سیبل، و زنبق در مکتوب‌های مختلف آورده شده است، زنبور عسل همیشه به عنوان یک مخلوق مقدس و معبود کوچک تلقی شده است.
در حجاری‌ها و سنگ نوشته‌های داخل غارها و روی ظروف سفالین و در کنده‌کاری‌های بناهای تاریخی در تمام طول تاریخ آثاری از زنبور عسل به چشم می‌خورد و به طور خلاصه شاید بتوان گفت پس از انسان – هیچ مخلوق دیگری چون زنبور عسل تا این اندازه مورد احترام و توجه در مکاتب و فرهنگ‌های مختلف جهان نبوده است.
عسل به عنوان یک خوراکی لذیذ و در عین حال یک داروی شفابخش همیشه مورد استفاده بشر بوده است، اهمیت عسل نه تنها به علت شیرینی لذیذی است که دارد بلکه عسل خام تصفیه نشده که از کندو گرفته می‌شود ماده‌ای است مملو از پولن یا گرده‌های گل‌ها که از نظر مواد مغذی بسیار غنی، از نظر دارویی ماده‌ای بسیار مفید و شفابخش است. حال ببینم که این گرده‌های گل که در عسل خام تصفیه نشده و حرارت ندیده فراوان است ترکیباتش چیست؟
پولن، گردۀ موجود در گل گیاه است که در قسمت انتهایی اتامین (آلت تذکیر) گل وجود دارد و به عنوان عامل مذکر برای تلقیح مادگی گل‌ها و بارور کردن گیاه به کار می‌رود. هر گل دارای مقدار قابل ملاحظه‌ای گرده یا پولن است به طوری که اگر در فصل گرده‌افشانی گل‌های درختان در باغ‌ها قدم بزنید کاملاً احساس می‌شود. زنبور عسل مخلوقی است که خداوند متعال برای تلقیح و باروری شاید تا حدود 80 درصد گیاهان خلق کرده و اگر زنبور عسل نبود قسمت عمدۀ گیاهان بارخیزی کامل نداشتند و به قدر کافی میوه نمی‌دادند.
مرسوم است که بعضی از باغداران در باغ‌های خود کندوهای عسل می‌گذارند، در این باغ‌ها باردهی درختان میوه بسیار زیاد می‌شود، بخصوص در مورد گیاهانی که آلات نر و ماده گل‌ها روی دو پایه است نقش تلقیح به وسیلۀ زنبور عسل بیشتر شایان توجه است. موقعی که زنبور عسل مشغول جمع‌آوری شهد گل‌هاست از تماس پاهای پوشیده از موی زنبور با آلت مذکر گل‌ها که مملو از پولن است، مقداری پولن در لابلای موها جمع می‌شود. سپس زنبور، این پولن‌ها را با کمی عسل که با خود از کندو آورده و همچنین با بزاق دهانش که محتوی یک آنزیم فعّال است مخلوط می‌نماید و پس از آن به کمک موهای زیر پاهایش این خمیر پر از پولن را با مهارت و فشار به حفرۀ ذخیرۀ پولن که فرورفتگی در پشت پاهایش می‌باشد داخل می‌نماید. وقتی که این حفره‌ها کاملاً پر از پولن شد، به کندو باز می‌گردد و از این پولن‌ها و شهد گل‌ها برای تغذیه نکتار و عسل و قسمتی برای تغذیۀ لاروهای زنبورها و قسمتی نیز برای تغذیۀ ملکه اختصاص داده می‌شود.

خواص غذایی و درمانی پولن زنبور عسل

پولن زنبور عسل نه تنها دارای ویتامین‌های زیاد و مقداری نیز مواد معدنی است بلکه حاوی پروتئین و اسیدهای امینه آزاد و هورمون‌ها و عناصر کمیاب ضروری به مقدار جزئی برای بدن نیز می‌باشد. در تمام جهان پولن زنبور عسل نه تنها به عنوان یک خوراکی لذیذ ایده‌آل تلقی می‌شود، بلکه داروی مؤثری برای درمان تعداد زیادی از ناراحتی‌ها نیز هست. برخی از این ناراحتی‌ها به شرح زیر می‌باشد:
    - در بازگرداندن میل جنسی و انرژی از دست رفته مؤثر است.
    - افسردگی و خستگی را کاهش می‌دهد.
    - اختلالات هاضمه را رفع می‌کند و برای کوفتگی عضلات و اسهال و یبوست مفید است.
    - سردردهای از نوع میگرن خفیف را کاهش می‌دهد.
    - سوخت و ساز بدن را عادی می‌سازد و در رژیم غذایی لاغری عامل کاهش اشتهاست.
    - برخی از ناراحتی‌های پروستات را رفع می‌کند.
   - علایم و ناراحتی‌های ناشی از برخی داروها و اعتیادات (نظیر اعتیاد به دخانیات و الکل) را کاهش می‌دهد.
    - کلسترول را کاهش می‌دهد و جریان گردش خون را تسهیل می‌کند  

    - انرژی بدن را تقویت می‌کند.
    - ناراحتی گلو را تسکین می‌دهد.
    - ضد باکتری است.
ضمناً اگر عسل خام تصفیه نشده که مملو از پولن است خورده شود برای آسم و حساسیت‌ها بسیار مؤثر است.
البته توجه شود که برخی از اشخاص ممکن است به عسل حساسیت داشته باشند و آن معمولاً به علت وجود مقدار خیلی کم اسید فورمیک در عسل است. این قبیل اشخاص غالباً از نیش زنبور عسل خیلی شدید ناراحت می‌شوند زیرا به اسید فورمیک حساسیت دارند. البته در دورۀ کوتاهی ناراحتی آن‌ها با کمی مراقبت ممکن است رفع شود.